صادرات نفت ایران در چندین سال اخیر به بالاترین میزان خود رسیده و این موضوع علاوه بر نمایان کردن موفقیت دور زدن تحریم‌ها، برنامه اوپک‌پلاس برای افزایش قیمت نفت و کاهش تولیدات را با مشکل مواجه کرده است. بنا بر گزارش وال‌استریت ژورنال، در حالی که عربستان سعودی و روسیه و سایر اعضای اوپک پلاس خواستار کاهش تولیدات نفتی خود برای افزایش قیمت نفت در جهان شده‌اند، ایران برای حل مشکلات اقتصادی خود از شرایط استفاده کرده و با قیمتی بسیار پایین، نفتش را به چین می‌فروشد.
دور زدن تحریم‌ها ادامه دارد
صادرات نفت ایران در ماه های اخیر به دلیل افزایش فروش به چین و سایر کشورها به بالاترین میزان خود در ۵ سال کذشته رسیده و حجم زیادی از نفت خام را با تخفیف وارد بازار جهانی کرده که نگرانی‌ها را در مورد تقاضا در دوره بحرانی افزایش داده است.
افزایش عرضه نفت ایران، تلاش‌های عربستان سعودی و دیگر تولیدکنندگان بزرگ نفت خام برای تقویت قیمت‌ها از بین برده است. ارزش نفت از اواخر سال گذشته تا کنون به دلیل روند کند اقتصاد جهاتی و مازاد محموله‌های روسیه حدود یک پنجم کاهش یافته است.
افزایش فروش ایران نشان‌دهنده موفقیت دور زدن تحریم‌های آمریکاست. دولت بایدن، چراغ خاموش، مذاکرات خود را با تهران را برای آزادی زندانیان آمریکایی و مهار برنامه هسته‌ای رو به رشد جمهوری اسلامی از سر گرفته است.
براساس آمار شرکت کپلر و پترو لاجیستیک، در ژوئن و مه به طور متوسط ۱،۶میلیون بشکه محموله‌های نفت ایران -که بیش از دوبرابر میزان سال گذشته و بالاترین میزان از سال ۲۰۱۸ است- صادر شده است.
برادر بزرگ‌تر تهران
با وجود پنهان بودن مقصد و میزان فروش نفت ایران، داده‌های چندین شرکت که تجارت جهانی را رصد میکنند، چین را همچنان به عنوان مشتری اصلی ایران معرفی میکنند.
بر اساس گزارش کپلر، پکن در ماه می روزانه 359 هزار بشکه نفت ایران را به طور مستقیم وارد کرده است که این رقم در سال گذشته 266 هزار بشکه بوده است.
ناظران این صنعت معتقدند فروش واقعی ایران به چین به دلیل نفتی که از طریق سایر کشورهای آسیایی و خاورمیانه منتقل می‌شود، بسیار بیشتر خواهد بود.
چین مدت‌هاست که به تحریم‌های آمریکا علیه ایران اهمیتی نمی‌دهد، اما از زمانی که واشنگتن دوباره تحریم‌ها را علیه ایران اعمال کرد، به ندرت داده‌های واردات نفت از جمهوری اسلامی را فاش کرده است.
جهان به دنبال نفت ارزان
از دیگر خریداران عمده نفت خام ایران می‌توان به سوریه و ونزوئلا اشاره کرد که هر دو تحت تحریم‌های آمریکا قرار دارند. بازرگانان ایرانی می گویند ایران شاهد علاقه کشورهای آمریکای لاتین و آفریقا برای نفت ارزان خود است.
مقامات نفت در ایران میگویند که ایران حدود ۳۰ دلار براب هر بشکه تخفیف می‌دهد که فضای رقابتی با نفت ارزان روسیه ایجاد شده است.
برای چین، عرضه نفت خام از ایران و روسیه به پکن این امکان را داده که در صورت افزایش رشد اقتصاد و افزایش قیمت نفت، نفت ارزان را به عنوان بیمه کارش احتکار کند. بر اساس گزارش شرکت تجزیه و تحلیل داده های نفتی Refinitiv Eikon، پکن در ماه مه حدود 1.77 میلیون بشکه در روز به ذخایر خود اضافه کرد که بیشترین میزان از جولای 2020 بود.
سنگ‌اندازی ایران در برنامه اوپک‌پلاس
ایران یکی از اعضای سازمان کشورهای صادرکننده نفت به رهبری عربستان سعودی است اما سهمیه تولید آن در این کارتل به دلیل تحریم‌های آمریکا به حالت تعلیق درآمده است. تهران با افزایش صادرات نفت ارزان، تلاش‌های ریاض برای بالا نگه داشتن قیمت نفت را از طریق محدود کردن تولید، تضعیف کرده است.
از زمانی که اوپک و متحدانش به رهبری روسیه، موسوم به اوپک پلاس، برای اولین بار در ماه اکتبر بازار را با کاهش 2 میلیون بشکه‌ای تولید در روز تکان دادند، تولیدات حدود 20 درصد کاهش یافته است. در ماه آوریل، برخی از بزرگترین اعضای این گروه، از جمله عربستان سعودی و روسیه،تولیدات خود را حدود 1.6 میلیون بشکه دیگر در روز کاهش دادند.
ماه گذشته، عربستان سعودی با اعلام پایبندی به اهداف فعلی تولید تا پایان سال با سایر اعضای اوپک پلاس، تولیدات خود را یک میلیون بشکه در روز از کاهش داد. پس از توافقات صورت گرفته توسط سایر اعضای اوپک، ریاض کاهش در تولید را تمدید کرد. بر اساس برآورد برخی تحلیلگران، عربستان سعودی برای تامین مالی برنامه اقتصادی گسترده خود به نفت بالای 80 دلار در هر بشکه نیاز دارد.
نجات اقتصاد ایران با افزایش صادرات
در همین حال، ایران در ماه مه اعلام کرد که تولید نفت خود را به بیش از 3 میلیون بشکه در روز افزایش داده است، در حالی که قبل از خروج ایالات متحده از توافق هسته ای ایران در سال 2018 و اعمال مجدد تحریم ها، این رقم حدود 2.5 میلیون بشکه در روز بود. مقامات ایران که روابط دیپلماتیک خود را با میانجی گری چین، با عربستان سعودی بهبود ببخشیدند، از کاهش تولید ریاض و افزایش تقاضای چین برای نفت ارزان استفاده لازم را میبرند.
به گفته عبدالناصر همتی، رئیس سابق بانک مرکزی ایران، نفت به عنوان بزرگترین منبع ارزی کشور به حساب می‌آید و در مارس ۲۰۲۳، درآمد نفت خام ۲۸ میلیارد دلار بوده که تقریبا۴برابر بیشتر از سال ۲۰۲۱ است. این پول مسیر نجاتی را برای حل مشکلاتی از جمله تورم بالا و سقوط ارز در کشور ایجاد میکند.
صادرات نفت اهرمی برای گرفتن امتیاز
در بحبوحه آخرین تلاش برای دیپلماسی بین واشنگتن و تهران، صادرات رو به رشد نفت ایران به طور بالقوه به ایران اهرم فشار بیشتری می دهد. در حالی که به نظر می رسد دولت بایدن بر کاهش تنش ها متمرکز شده است، بعید به نظر می رسد که با نزدیک شدن به مبارزات انتخاباتی ریاست جمهوری، امتیازاتی اساسی به ایران بدهد.
ایران علاوه بر نفت، سایر محصولات هیدروکربنی را نیز به فروش می رساند. به گفته کپلر و تاجران نفت ایران، هند و کنیا ده‌ها محموله از آسفالت ایران را وارد کرده اند. وزارت نفت هند و وزارت بازرگانی کنیا به درخواست ها برای اظهار نظر پاسخ ندادند.
